Yerel Kalkınmada İşbirliği ve Örgütlenme Toplantısı Sonuç Bildirgesi 24-26 Ekim 2008 Sarıkamış /KARS

Yerel Kalkınmada İşbirliği ve Örgütlenme Toplantısı

Sonuç Bildirgesi

24-26 Ekim 2008

Sarıkamış /KARS

Katılımcılar:

Sürdürülebilir Kırsal ve Kentsel Kalkınma Derneği – SÜRKAL

Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği

Chrest Vakfı

Heinrich Böll Stiftung Derneği

Kalkınma Merkezi

Özyeğin Vakfı

Ulaşılabilir Yaşam Derneği

Nalllıhan Turizm Gönüllüleri Derneği

Munzur Vadisi Çevresini Koruma Kurulu

Uluslararası Mavi Hilal Vakfı

Ana Çocuk Eğitim Vakfı - AÇEV

Malatya Kırsal Kalkınma Derneği

Kafkas Üniversitesi

Kars Belediyesi

Sarıkamış Kaymakamlığı

Kars Tarım İl Müdürlüğü

Sarıkamış Tarım İlçe Müdürlüğü

Bitlis Tarım İl Müdürlüğü

Tatvan Tarım İlçe Müdürlüğü

ÇALIŞTAYIN KAPSAMI

Ana teması   “Yerel Kalkınmada İşbirliği ve Örgütlenme” olan çalıştay altı ana bileşen kapsamında gerçekleşmiştir;

a.  I. OTURUM: Yerel Kalkınma Yaklaşımı ve Yerel Kalkınmada Örgütlenme Çalışmalarına Türkiye’den ve Dünya’dan Örnekler (Moderatör: Muharrem KARAKUŞ)

Yerel Kalkınmadan Ne Anlıyoruz? konulu sunu ve tartışma (Doç.Dr. Bülent GÜLÇUBUK)

Kırsal Kalkınmada “Topluluk Temelli Örgütler” ve Yerel Kalkınmada Örgütlenmeye Adım: “İlçe Kalkınma Kurulları” Deneyimi konulu sunu ve tartışma (Duygu SOYER)

Brezilya’da Topraksızlar Hareketi konulu sunu ve tartışma (Bade UYSALER)

b.  II. OTURUM: Türkiye’de yürütülen bazı kırsal kalkınma projelerinden deneyimlerin aktarılması ve tartışılması (Moderatör: Ulrike DUFNER)

Boğatepe Örneği - İlhan KOÇULU, Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği

Nallıhan Örneği - Mustafa BEKTAŞ, Nallıhan Turizm Gönüllüleri Derneği

Köy Tasarruf Sandıkları Örneği -Muharrem KARAKUŞ, Malatya Kalkınma Derneği

Tunceli Örneği - Bilgin CENGİZ, Ulaşılabilir Yaşam Derneği

c.  III. OTURUM: Prepare oluşumuna dahil ülkelerden uygulamalar ve tartışma  (Moderatör: Prof.Dr. Michael DOWER ve Doç.Dr. Ayşe GÜNDÜZ HOŞGÖR)

PREPARE - Avrupa Kırsalı için Ortaklık, Urszula BUDZICH-SZUKAŁA

LEADER, Marta MARCSIZ

Letonya’da Yerel Kalkınma Yaklaşımları, Valdis KUDİNS

Finlandiya Örneği, Kim SMEDSLUND

Litvanya Kırsal Kalkınma Çalışmaları ve Örgütlenme, Saulenas DONATAS

d.  Proje uygulanan alanların ziyaretleri

Ardahan Damal İlçesi Süt Değerlendirme Kooperatifi (Mavi Hilal Vakfı)

Kars Sarıkamış İlçesi Karaurgan Köyü Kalkınma Derneği (SÜRKAL)

Kars Selim İlçesi Darboğaz Köyü Kalkınma Derneği (SÜRKAL)

Kars Merkez Boğatepe Köyü (Boğatepe Köyü Çevre ve Yaşam Derneği)

e.  Alan ziyaretlerinin değerlendirildiği grup çalışmaları, sunuları ve tartışmaları (Moderatör: Nurcan BAYSAL)

f.  Çalıştay değerlendirmesi  (Doç.Dr. Bülent GÜLÇUBUK-Doç.Dr. Ayşe GÜNDÜZ HOŞGÖR) ve geleceğe ilişkin öneriler.

Çalıştay süresince gerçekleştirilen sunular, katkılar, eleştiriler yerel kalkınma açısından ele alınmış ve ortaya çıkan temel bulgular özetlenmiştir. Bu bulgular şunlardır;

I. TÜRKİYE’DE YÜRÜTÜLEN KIRSAL KALKINMA PROJE SUNULARINDAN ELDE EDİLEN BULGULAR:

·         Topluluk temelli örgütler köy düzeyinde işlev görüyor. İlçe kalkınma kurulu (İKK) biçimindeki örgütlenme yaklaşımı ilçe düzeyine yaygınlaşıp etkin hale gelirse YEREL KALKINMA da etkin rol oynayabilir.

·         İKK, uygulandığı yerlerde kamu birimlerinin davranış ve eğilimlerinden etkilenebilmektedir.

·         Yerel-köy düzeyindeki projelerde STK, Yerel Yönetimler, Mülki İdare Amirleri ve Üniversiteler ile işbirliği yapmak çalışmaların etkililiğini ve yapılabilirliği artıyor. Bir dönem sonra bu işbirliği ulusal düzeyde destek/ortak bulma, edinme açısından avantaj oluşturabiliyor.

·         Yerel halkı sahip oldukları ve olacakları konusunda bilgilendirmek, farkındalık yaratmak, proje uygulamalarında daha katılımcı olması ve somut çıktılar sağlaması açısından önem taşıyor.

·         Yereldeki faaliyetleri yereldeki insan gücü ile yapmak yerelin adanmışlığı-sahiplenilmesini artırıyor.

·         Yerel kalkınmada elemanların deneyimi önem taşımaktadır. Elemanlar çalışmalar sürecinde strateji geliştirebilmesi gerekmektedir.

·         Projelerde faaliyetlerin köyden çıkıp çevreye yayılması yerel kalkınmaya etkisini artırıyor ve çarpan rolü görüyor.

·         Formel örgütlenmeler her zaman tercih edilir. Fakat, proje konusuna ve topluluğun sosyo-kültürel yapısına göre enformel örgütlenmelere gidilmesi katılımcılık ve sürdürülebilirlik açısından olumlu sonuçlar verebilmektedir.

·         Yerel halkı sorunlarının farkına varabilir hale gelmesi sorunun kaynağında çözüm bulması açısından önemlidir.

·         Türkiye’de kırsal kalkınma, yerel kalkınma açısından bölgelerarası farklıklar bulunmakta ve bu farklılık yerel kalkınma çalışmalarında dikkate alınmalıdır. Örneğin; kadın sorunları, öncelikleri bölgelerarasında farklılıklar gösterebilmektedir.

·         Yerel halkı ekonomik-ticari bir örgütlenme etrafında toparlamak ve bunları sermayeye ortak etmek (Anonim Şirket biçiminde) işlerin sahiplenilmesi ve kurumsal ilişkilerin kurulması açılarından olumlu etki yaratabilmektedir.

Çalıştayda sunulan “Brezilya Topraksızlar Hareketinin” Türkiye’ye yansıma biçimleri ve olabilirliği tartışılmış ve mevcut durumun bu konudaki yapısı ele alınmıştır. Toprak reformu uygulamasının Türkiye açısından önemi halen varlığını devam ettirmekte olup, topraksız, az topraklı, mevsimlik işçiler özelinde toprak reformu kavramının yeniden gündeme getirilmesi tartışılmıştır.

II. PREPARE DENEYİMLERİ

·         Prepare deneyimleri yerel kalkınmaya daha yakın olup, bölgelerarası nitelik kazandıkça çarpan etkisi artmaktadır.

·         Prepare AB’ye geçiş için önemli bir araç olarak işlev görmüştür, Türkiye’de süreçte bu uygulamanın deneyimlerinden yararlanabilir.

·         Prepare girişiminin uluslar arası boyuta taşınması faaliyetlerin makro etkisini ve paydaş sayısını artırmaktadır.

·         Prepare uygulamalarında etkin bir işbirliği gereklilik göstermektedir. İşbirliğinin iyi yönetişime yönelmesi ve gerçekleşmesi önemlidir. Yerel kalkınmacılar öncelikle yerel kalkınmaya inanmalı ve bunu içselleştirmelidir.

·         Prepare girişiminde yerelde güçlü topluluk örgütlerinin varlığı, oluşması etkililiği artırabilmektedir. Bu örgütlerin niteliği ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmektedir.

·         Prepare uygulamalarında bölgelerarası işbirliği önem taşımaktadır.

·         LEADER Prepare oluşumundan farklı bir yapılanmayı içermektedir.

·         Kırsaldaki girişimlerin etkin hale gelmesi için kırsal sivil toplum ağlarının oluşturulması önemlidir.

·         Kır/köy algılanması toplumdan-topluma ve ülkeden-ülkeye değişmektedir.

·         STK’lar arası işbirliği politika oluşturmada, yönlendirmede etkili bir faktördür. Network oluşturmak burada önemlidir.

·         Prepare birimleri bazı ülkelerde yerel ile hükümet arasında ilişkiler kurabilmektedir.

·         STK’ların örgütlenmesi hükümet ile iletişim açısından önemlidir. Prepare bazen yerelin sesi olarak işlev görmektedir.

·         Prepare uygulamasında ülke bazında temsilci olmalı ve network’un organizasyon görevi görmelidir.

·         Prepare uygulamaları açısından Polonya ve Macaristan, Türkiye’ye daha benzer bir nitelik göstermektedir.

III. ÇALIŞTAYIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ

·         Kırsal kalkınma çalışmaları Türkiye gibi ülkelerde önemli olup, yerel kalkınmanın gerçekleştirilmesinde öncül bir rol üstlenmektedir.

·         Yerel kalkınmada temel hareket noktası; yerel kaynakları yerel işgücü ile harekete geçirmek, işlemek, katma değerini artırmak ve elde edilen artı değerlerin yerel halkın refahına katkıda bulunmasını sağlamak olmalıdır.

·         Yerel kalkınmada yerel bilgi, yerel bilginin üretim süreçlerinde dikkate alınması, yerel değerlerin-mirasın korunması yerel kalkınma çalışmalarını özgün hale getirebilmektedir. Yerel kalkınma yerel geleneksel kültürün değiştirilmesini değil, ekonomik-kültürel kalkınma süreçlerine olumsuz etkide bulunan olumsuz davranışların kaldırılmasını öngörür. Yani, yerelin kendine özgü öznel koşulları dikkate alınmalıdır.

·         Yerel kalkınma kırsal kalkınmaya alternatif değil hem tamamlayıcısı hem de çarpan etkisini artırıcı bir uygulama alanıdır.

·         Yerel kalkınma kırsal kalkınmaya oranla daha geniş bir alanı, düzeyi ifade etmektedir.

·         Yerel kalkınma için iyi yönetişim şarttır.

·         Yerel kalkınmanın kavramsal olarak algılanılması ve STK, Kamu, Özel Sektör arasında işbirliğinin oluşması yerel kalkınma sürecini hızlandırıcı rol oynayabilecektir.

·         Kırsal kalkınma uğraşıları yerel kalkınma ile desteklenirse, yerelin /il/ilçe) koşulları düzelirse daha fazla etkili olabilecektir.

·         Yerel kalkınma çalışmaları ulusal kalkınma stratejileri ile paralellik göstermelidir.

·         Kamu görevlilerinin yerel kalkınma süreçlerine katılımı yerel kalkınmaya olumlu etkide bulunabilecektir. Kamunun etkin olması için “çakılı kadro” uygulamalarına özen gösterilmelidir.

·         Kamu görevlilerinin ve STK’ların yerel kalkınma konusunda kapasite gelişimi önemlidir.

·         Yerel kalkınmada kamu ile sahada çalışanlar arasında güçlü bir iletişimin sağlanması önemlidir.

·         Yerel kalkınma detaylara eğilmeyi gerektirir. Bütüncül analiz gerektirir.

·         Yerel kalkınma hareketinin yerel inisiyatiflerden doğması yerel sahiplenirlilik açısından kolaylık sağlamaktadır.

·         Yerel kalkınmada örgütlenme yerel halkın ekonomik refahını artırıcı yönde rol oynayabilmektedir. Fakat önemli olan ne tür uygulamaya gidileceğidir.

·         Kırsal kalkınma çalışmalarının yerel kalkınma ile desteklenmesi projelerin/faaliyetlerin çarpan etkisini artırabilmektedir.

·         Yerel kalkınma girişimleri yerel kalkınmada piyasayı düzenleyici ve fiyat oluşumunu etkileyici rol oynayabilmektedir.

·         Yerel kalkınma için STK’lar arası işbirliği, dayanışma önem taşır. Bu işbirliğinin üniversiteler ve araştırma kuruluşları ile de oluşturmak önemlidir.

·         Yerel kalkınmada olumlu-olumsuz deneyimlerin paylaşılması süreçlere katkı sağlayabilmektedir.

·         Yerel kalkınmada dışsal faktörlerin olumsuz etkilerinin azaltılması yerel örgütleme ve işbirliği ile azaltılabilir.

·         Yerel kalkınma açısından etkin/işlevsel bir kredi mekanizmasının oluşturulması önemlidir.

·         Yerel kalkınmada mutlaka toplumsal cinsiyet dengesi gözetilmesi ve gençlere yönelik özel programlar oluşturulmalıdır.

·         Yerel kalkınmada uzun vadeli hedefler koymak gerekmektedir.

·         Yerel kalkınma uğraşıları nicel ve nitel değişimleri birlikte yaratmalıdır.

·         Yerel kalkınma çalışmalarının başarıya ulaşması ve faaliyetlerin zamanında ve etkin yürümesi için yasal düzenlemelere gereklilik vardır.

·         Yerel kalkınmada tek tek büyük işletmeler yaratmaktan çok, güçlü üretici örgütleri aracılığıyla işletmeler kurmak katma değerin getirisinin üreticilere aktarılması açısından önemlidir.

·         Kırsaldaki her ekonomik faaliyet ekonomik bir girişim değildir.

·         Yerel kalkınmaya yönelik proje uygulamalarında faaliyetlerin sürdürülebilirliği önemlidir. Bunun için proje yürütücüleri proje sonrasına yönelik kurumsal ve mali sürdürülebilirliğe yönelik stratejiler belirlemelidir.

·         Yerel kalkınma yurttaşlık hakları temelinde yürütülmelidir.

·         Yerel kalkınmada yenilikçi faaliyetlere de yer verilmelidir.

·         Yerel kalkınma kırsal kalkınma ile bölgesel-ulusal kalkınma arasında köprü görevi görebilmelidir.

·         Yerel kalkınma yerel halkta büyük beklentiler yaratmamalı, yerelin dinamiklerini ortaya çıkarmalı ve çözümün halkın kendisinde olduğu önceliği vurgulanmalıdır.

·         Yerel kalkınma uygulamalarında kentlerin yerel özelliklerine, tarihi dokusuna özen gösterilmelidir. Kentlerin (il/ilçe) kaldırma potansiyeli dikkate alınarak yerel kalkınmaya özen gösterilmeidir. Ayrıca, süreçte tarım topraklarının amaç dışı kullanımı önlenmelidir.

Çalıştay süresince ortaya çıkan bazı konular Çalıştay sonunda kısaca tartışmaya açılmış ve görüşler sunulmuştur. Öncelikle, Doç.Dr. Ayşe GÜNDÜZ HOŞGÖR tarafından proje uygulamalarına yönelik “çıktı-etki” kavramları hakkında örneklere dayalı bilgiler verilmiştir. Bunun yanı sıra; Kars ili ve çevresinde süt hayvancılığında yaygın bir sistem olan “avans uygulaması”, “yerelde katma değer yaratmanın yolları ve yararlanma esasları” ile “kırsal alana yönelik eğitim programlarının yöntemi” hakkında tartışmalar açılmıştır.

Çalıştay sonunda gelecek Çalıştayların konusuna ilişkin öneriler alınmış ve katılımcılara “Çalıştay etki değerlendirmesi” için “soru kağıdı” dağıtılmıştır. Sözlü görüşler sırasında gelecek Çalıştayların konusuna ilişkin olarak ortaya çıkan temel konu alanları şunlardır;

·         Kırsal alanda eğitim

·         Kırsal alanda uygulanan projelerin değerlendirilmesi-tartışılması

·         Kırsal kalkınma ile ilgili akademik çalışmaların derlenmesi, tartışılması

·         Yerinden edilmişlik ve kalkınma

·         Kırsal alanda iletişim ve iletişim teknikleri, etkililiği

·         Projelerde izleme-değerlendirme

·         AB sürecinin yerel/kırsal alan ve tarım üzerine etkileri

·         Yerel kalkınmada iyi yönetişim

·         Kriz ve finansal sistemlerin yerel kalkınmaya etkisi

·         Yerel kalkınma ve lobicilik

 Diğer yandan, Çalıştayın yöntemine ilişkin geliştirilen öneriler ise şunlardır;

·         Konu başlıkları ve sunular daha az olmalı ve tartışmalara daha fazla yer verilmelidir.

·         Bir konu etrafında grup çalışmaları olmalı ve tartışmalar yapılmalıdır.

·         Çalıştay kırsal alanda yapılmalı ve yerel halktan katılım olmalıdır.

·         Yerelde kamu görevlileri de katılım sağlamalıdır.

• Katılımcılar kendi masraflarını kendileri karşılamalıdır.